DEMİR YAĞAN GEZEGEN WASP-76b

Daha önce elmas yağan gezegenlerin varlığından bahsedildiği duymuşsunuzdur. Peki ya demir yağan bir gezegen?

İşte WASP-76b’nin sıra dışı atmosferi bunu mümkün kılıyor. Demir yağmurlarının yağdığı bu gezegen, bilim kurgu filmlerinden fırlamış gibi görünüyor. WASP-76b’nin bunu nasıl yaptığını öğrenmeden önce bu gezegen hakkında biraz bilgi edinelim.

>>WASP-76b’nin temsili görseli

WASP-76b, Dünya’dan yaklaşık 640 ışık yılı uzaklıkta olan ve Balık takımyıldızında yer alan sıcak Jüpiter sınıfından bir dış gezegendir. Bu kategorideki ötegezegenlerin Jüpiter’e benzer büyük boyutları vardır ve kısa yörünge periyotlarına sahiptir. WASP-76b de kendi yıldızına o kadar yakındır ki bir yılı yalnızca 1,8 Dünya günü sürer. Kendi etrafında dönüş süresi ile yıldızının etrafında dönme süresinin yakınlığından dolayı tıpkı Ay’ın Dünya’dan hep aynı yüzünün görünmesine benzer biçimde, gezegenin bir tarafı sürekli yıldıza dönüktür. Gelgit kilitlenmesi adı verilen bu durum gezegenin bir tarafında sürekli gündüz, bir tarafında ise sürekli gece yaşanmasına neden olur. Bu ötegezegen, Jüpiter’in yaklaşık 2 katı büyüklüğündedir fakat daha hafiftir. Atmosferinin sıcaklığı 2400°C’a kadar çıkabilmektedir. Sıcak Jüpiter’leri “sıcak” yapan şey temelde yıldızlarına aşırı yakın olmalarıdır.

Adeta cehennem sıcağının yaşandığı WASP-76b’nin atmosferi çoğunlukla hidrojen ve helyumdan oluşuyor. Gezegenin gündüz tarafında sıcaklık 2400 dereceye kadar çıkarken gece tarafında 1500’ye kadar inebilmektedir. Atmosferdeki bu sıcaklık farkı rüzgarların ve demir yağmurlarının başlıca sebebi.

Demir Yağmurları Nasıl Mümkün Olabiliyor?

>>WASP-76b’deki demir yağmurlarının bir illüstrasyonu

Aslında cevabı oldukça basit: WASP-76b’nin gündüz tarafında sıcaklık demiri eritmeye yetecek kadar yüksek (2400°C) ve gece tarafında da buharlaşan demirin yoğunlaşarak sıvı hale gelmesini sağlayacak kadar soğuk (1500°C). Gündüz tarafta buharlaşan demir WASP-76b’nin kendi etrafındaki dönüşü ve rüzgârlar sebebiyle gece tarafına taşınır. Gece tarafına taşınan demir, sıcaklık daha düşük olduğundan yoğunlaşır ve yağmur gibi düşmeye başlar.

WASP-76b, atmosferinde metalik yağmurların olabileceğini gösteren ilk ötegezegenlerden biri olması nedeniyle bilim dünyasında büyük ilgi uyandırmaya devam ediyor. Farklı sıcaklıkların yanı sıra, gezegenin iki tarafı farklı kimyasal özelliklere de sahip. Gezegenin atmosferik özellikleri ve ilginç hava olayları, özellikle Avrupa Güney Gözlemevi’ne (ESO) bağlı Çok Büyük Teleskop (VLT) ve üzerindeki ESPRESSO adlı spektrograf kullanılarak araştırılıyor. ESPRESSO’nun ölçümleri, WASP-76b’nin atmosferindeki aşırı koşulları detaylı bir şekilde anlamamıza yardımcı oluyor ve diğer birçok gezegenin atmosferik dinamikleri hakkında yeni bilgiler edinmemizi sağlıyor.

KAYNAKÇA:

1. https://en.m.wikipedia.org/wiki/WASP-76b
2. https://www.nature.com/articles/s41586-020-2107-1
3. https://www.independent.co.uk/tech/planet-iron-rain-very-large-telescope-vlt-exoplanet-world-a9394896.html
4. https://www.space.com/wasp-76b-exoplanet-hotter-than-thought
5. https://screenrant.com/exoplanet-iron-rain-wasp-76b/
6. https://tr.m.wikipedia.org/wiki/S%C4%B1cak_J%C3%BCpiter