TRAMVAY PROBLEMİ

Felsefeci Philippa Foot ve Judith Jarvis’in ortaya attığı ahlaki bir ikilemdir. Bir tramvay yolunun yanında olduğunuzu düşünün. Karşıdan bir tramvay geliyor. Dümdüz giderse o sırada yolun üstünde olan 5 çalışana çarpacak ve o 5 kişi hayatını kaybedecek.Ama sizin yanınızda bir kol var. Bu kolu çekerseniz tramvayın yolunu değiştireceksiniz ve yan yoldaki 1 kişiye çarpacak. Kolu çekip faydacı mı davranırdınız yoksa etki etmez miydiniz? Bu soru filozoflara sorulduğunda yaklaşık olarak %70’i kolu çekeceğini, %10’u müdahale etmeyeceğini söylemiş ve geri kalanlar da nötr kalmıştır. Hadi senaryoyu biraz değiştirelim. Bu kez yolun yanında değil bir üst geçittesiniz ve tramvay da bu geçitin altından geçiyor. Bu kez tek yol var ve bu yolda 5 kişi duruyor. Yanınızda ise cüsseli bir adam var. O adamı itip aşağı atarsanız tramvayı durduracağından ve hayatını kaybedeceğinden eminsiniz. Peki bu kez ne yapardınız?

İlk soruda faydacı davranmayı seçenlerin birçoğu ikinci soruda tutumlarını değiştirmiştir. Çünkü birçok filozofa göre iyi sonuçlar uğruna da olsa kötü eylemler yapmak yanlıştır. Peki ilk senaryoda 5 kişiyi kurtarmak adına tramvayın 1 kişinin üstüne gitmesini sağlarken doğru gibi gözüken olay 2. senaryoda niye yanlış geliyor? Sonuçta ikisinde de çoğunluk için azınlığı feda etmeye karar veriyoruz. Tabii ki ilk sorudaki tutumunu değiştirmeyen kişiler de var ama bunların azınlıkta olduğunu söylemek doğru olur. Peki sizce bu durumun sebebi ne?